Europa (continent)

Europa is de naam van het werelddeel (noord en zuid buiten beschouwing gelaten) dat ten westen van Azië en ten noorden van Afrika ligt. Het wordt eveneens begrensd door de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan. Het telde in 2000 ca. 728 miljoen inwoners. Daarmee is het qua bevolking het op twee na grootste continent, na Azië en Afrika.

Inhoud [verbergen]
1 Geografie
1.1 Omvang
1.2 Kenmerken
1.3 Gebieden
2 Klimaat
3 Economie
4 Geschiedenis
4.1 Moderne geschiedenis
5 Etymologie
6 Landen en gebieden
7 Externe links
8 Bronnen, noten en/of referenties



[bewerk] Geografie
Zie Geografie van Europa voor het hoofdartikel over dit onderwerp.


[bewerk] Omvang
Qua oppervlakte is Europa het op één na kleinste continent van de wereld. In totaal bestrijkt het een gebied van 10.400.000 km². Het is slechts een fractie groter dan het continent Oceanië. In oost-westrichting zijn de uitersten IJsland en Nova Zembla, in noord-zuidrichting zijn dat Frans Jozefland en Kreta, of eigenlijk het nog iets zuidelijker gelegen eilandje Gavdos. Het werelddeel kan worden verdeeld in drie hoofddelen: een 'romp' die ruwweg bestaat uit Russisch en Oekraïens gebied ten westen van de Oeral, en een Scandinavisch en een Europees schiereiland. Het schiereiland Europa, dat in het oosten begrensd wordt door de kortste verbindingslijn (van Kaliningrad tot Odessa) tussen de Oostzee en de Zwarte Zee, is iets groter dan het Arabisch Schiereiland en vertakt op zijn beurt weer in kleinere schiereilanden zoals het Iberische (Spanje en Portugal), het Apennijnse (de 'laars' van Italië), de Balkan (Griekenland) en Jutland (Denemarken). Europa wordt in dit artikel gedefinieerd als:

het Europees vasteland;
de eilanden op het Europees continentaal plat; de Britse Eilanden worden uiteraard ook tot Europa gerekend, al suggereert een oude Engelse term 'Britain and Europe' dat het twee verschillende entiteiten zouden zijn.
eilanden die niet op het Europees continentaal plat liggen maar gewoonlijk toch beschouwd worden als behorend tot Europa (aangeduid met (1));
het gebergte de Oeral, de rivier de Oeral, de Kaspische Zee, het gebergte de Kaukasus, de Zwarte Zee, de Bosporus, de Zee van Marmara en de Dardanellen worden gezien als de Europees-Aziatische grens.

[bewerk] Kenmerken
Europa heeft veel berggebieden, waaronder de Pyreneeën, de Alpen, de Karpaten, de Balkan en een deel van de Kaukasus. Het hoogste punt is de Mont Blanc (4807 m) in de Alpen. Het laagste punt van Europa (28 m onder zeeniveau) is de kustlijn van de Kaspische Zee. Tussen het bergachtige Scandinavische schiereiland in het noorden en de Alpen in het zuiden ligt het Midden-Europese Hoogland dat door de grote Europese Vlakte wordt omringd, zich uitstrekkend van de Atlantische kust van Frankrijk tot aan de Oeral.

Een groot deel van deze vlakte (die door minder belangrijke berggroepen en heuvels wordt onderbroken) heeft vruchtbare landbouwgrond; in het oosten en het noorden zijn er enorme steppen, bos, meren, en toendragebieden.


[bewerk] Gebieden
Europa kan in de volgende geografische gebieden worden onderverdeeld:

Centraal-Europa
Noord-Europa
Oost-Europa
Zuidoost-Europa
Zuid-Europa
West-Europa

[bewerk] Klimaat

Recente kaart van de klimaatclassificatie van Köppen-Geiger.Het klimaat van Europa varieert van subtropisch klimaat tot poolklimaat. Het Mediterraan klimaat van het zuiden is droog en warm. De westelijke en noordwestelijke delen hebben een mild, over het algemeen vochtig klimaat, dat door de wind vanuit de Atlantische Oceaan wordt beïnvloed. In Midden- en Oost-Europa is het klimaat van een vochtig continentaal type met de koele zomers.


[bewerk] Economie
Europa is hoogst geïndustrialiseerd. De grootste industriezones worden gevonden in West- en Midden-Europa, Engeland, Noord-Italië, Oekraïne, en Europees Rusland. Landbouw, bosbouw (in Noord-Europa) en visserij (langs de Atlantische kust) zijn ook belangrijk. Europa heeft een grote verscheidenheid aan mineralen: steenkool, ijzererts en zout zijn overvloedig. Olie en gas worden gevonden in Oost-Europa en onder de Noordzee. Voor de opwekking van elektriciteit wordt steenkool, kernenergie, windkracht & zonne-energie gebruikt.


[bewerk] Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Europa voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Europa is de bakermat van de westerse cultuur en heeft een buitengewoon grote rol gespeeld in de wereldgeschiedenis. De beschaving in Europa heeft zich sinds oude tijden ontwikkeld en werd beïnvloed door oudere beschavingen in Mesopotamië en in Egypte. De Romeinse en Griekse culturen hebben een deel van de geschiedenis van het continent bepaald. Na de val van het Romeinse Rijk volgden de middeleeuwen. De ontwikkeling van de beschaving van Europa versnelde zich in de Renaissance. In de geschiedenis is Europa het toneel geweest van vele grote en vernietigende oorlogen die zowel landelijke als stedelijke gebieden hebben verwoest. Hoewel Europa ooit bestond uit enorme multi-etnische imperia en koninkrijken, verdeelden de succesvolle nationalistische opstanden (vooral in de 19e eeuw) het continent in vele soevereine natie-staten. De politieke fragmentatie leidde tot de economische concurrentie en politieke geschillen tussen staten. Ondanks dat slaagden de Europese landen erin om een groot deel van de wereld te koloniseren en werden buiten Europa in gebieden waar kolonisten de meerderheid gingen vormen, westerse staten gesticht.


[bewerk] Moderne geschiedenis
Na de Tweede Wereldoorlog werd Europa verdeeld in twee ideologische blokken (Oost-Europa, dat door de Sovjet-Unie werd overheerst, en West-Europa, dat door de Verenigde Staten werd overheerst). De Koude Oorlog woedde. De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) werd gevormd als militair afschrikmiddel tegen de verspreiding van het communisme. De spanningen als gevolg van de Koude Oorlog werden in de jaren '60 minder, en de tekenen van normalisatie van oost-west-relaties verschenen in de jaren '70.

In West-Europa vormden zich vanaf 1952 de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), de Europese Economische Gemeenschap (EEG), en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (EURATOM). De in 1958 opgerichte EEG heet sinds 1993 de Europese Unie (EU) en heeft sindsdien een behoorlijke uitbreiding doorgemaakt, met name in het oosten van Europa. In 1995 bestond de EU uit 15 landen, in 2004 kwamen er tien lidstaten bij, in 2007 nogmaals twee, zodat er nu 27 landen zijn aangesloten.

Kroatië, Macedonië en Turkije zijn kandidaatleden. Laatstgenoemde land is sinds 2005 aan het onderhandelen over volwaardig lidmaatschap. De onderhandelingen zullen ten vroegste rond 2015 afgerond worden. De afloop staat nog niet vast, omdat dit land om geografische en vooral godsdienstige, economische, historische en culturele redenen niet door iedereen als een Europees land wordt beschouwd.

Sinds in 2004 in Oekraïne een 'oranje' revolutie heeft plaatsgevonden, is daar sprake van een pro-westerse oriëntatie die op den duur zou kunnnen uitlopen op een lidmaatschap van de EU. Dit zou echter ten koste gaan van de relaties met de Russische Federatie en het staat (dus) nog niet echt op de agenda. Die toenadering tot de EU is ondertussen nog verder bemoeilijkt, sinds het oude regime via verkiezingen een deel van haar macht kon teruggrijpen.

Sinds 2004 heerst er een zekere uitbreidingsmoeheid, vanwege:

bestuurstechnische problemen van de integratie;
verschil van mening over de bestaansreden van de EU (moet het een politiek blok worden dat zich profileert tegenover andere mogendheden, met name de Verenigde Staten, of moet het accent liggen op onderlinge economische samenwerking?)
bezorgdheid over verlies aan relatief gewicht bij de bestaande lidstaten.
In 2005 werd een Europees Grondwettelijk verdrag dat de uitgebreide EU van een werkbare structuur moest voorzien, waar jaren aan gewerkt was, voorgesteld. Het werd echter verworpen bij referenda in Frankrijk en Nederland. Hoe het verder moet met de EU is anno 2007 nog lang niet duidelijk. Het huidige Duitse voorzitterschap wil tegen juni een herwerkte ontwerpgrondwet aan de lidstaten voorleggen.


[bewerk] Etymologie
In de oude Griekse mythologie, was Europa een Fenicische prinses die door Zeus in de gedaante van een stier werd ontvoerd en naar het eiland Kreta werd meegenomen, waar zij haar zoon Minos baarde. Voor Homerus was Europa (Grieks: Ευρώπη) een mythologische koningin van Kreta, niet een geografische benaming. En omdat zij een Fenicische prinses was, is reeds volgens de Griekse geschiedschrijver Herodotus deze mythe niet de oorsprong van de naam van het continent Europa.[1]

Tegenwoordig gaat men ervan uit dat de naam Europa een geografische oorsprong heeft: in de oudste tijden was Europa in het gebied van Boötië tot aan Macedonië de naam van een aardgodin en kwam deze naam daar ook als plaats- en riviernaam voor. Nadat men eerst het noordelijke deel van Griekenland met de naam Europe is gaan aanduiden, werd dit vervolgens de naam voor het hele vasteland van Griekenland en uiteindelijk voor het hele Europese vasteland zoals dat door de Hellespont en de Bosporus van Azië en door de straat van Gibraltar van Afrika gescheiden was.

De term Europa wordt over het algemeen afgeleid uit de Griekse woorden die breed (eurys) en gezicht (ops) betekenen. Een minderheid, echter, ziet een Semitische oorsprong, afgeleid van het Semitische woord ereb dat "zonsondergang" betekent. Vanuit een gezichtspunt van het Midden-Oosten gaat de zon onder in Europa: het land in het westen.


Reliëfkaart van Europa

[bewerk] Landen en gebieden
Tot Europa behoren de volgende landen en gebieden:

Ålandseilanden – Albanië – Alderney – Andorra – Azerbeidzjan (een klein stuk ten noorden van de hoogste bergkam van het gebergte de Kaukasus) – België – Bosnië en Herzegovina – Bulgarije - Denemarken – Duitsland – Engeland – Estland – Faeröer 1 – Finland – Frankrijk – Gibraltar – Georgië (een smalle strook ten zuiden van de hoogste bergkam van de Kaukasus) - Griekenland – Guernsey – Hongarije – Ierland – IJsland 1 – Italië – Jan Mayen 1 – Jersey – Kazachstan (gedeelte ten westen van de rivier de Oeral) – Kroatië – Letland – Liechtenstein – Litouwen – Luxemburg – Macedonië – Man – Malta – Moldavië – Monaco – Montenegro – Nederland – Noord-Ierland – Noorwegen – Oekraïne – Oostenrijk – Polen – Portugal – Roemenië – Rusland (gedeelte ten westen van het gebergte de Oeral) – Sark – Schotland – San Marino – Servië – Slovenië – Slowakije – Spanje – Spitsbergen 1 – Tsjechië – Turkije (gedeelte ten westen en ten noorden van de Bosporus, de Zee van Marmara en de Dardanellen) – Vaticaanstad – Verenigd Koninkrijk – Wales – Wit-Rusland – Zweden – Zwitserland
1 Alhoewel deze eilanden niet op het Europees continentaal plat liggen worden zij vaak om historische, staatkundige en etnologische redenen toch beschouwd als behorend tot Europa.