Turkije en de Europese Unie

In 1963 sloten Turkije en de Europese Gemeenschap een associatieovereenkomst. In 1987 vroeg Turkije het EU-lidmaatschap aan. Deze aanvraag stuitte op een veto van aartsvijand Griekenland, sinds 1981 lid van de Unie. Pas in 1999, nadat een zware aardbeving Turkije had getroffen, gaf Griekenland zijn verzet op. Nog dat jaar kreeg Turkije de status van kandidaat-lid van de EU. De Europese Raad van december 1993 in Kopenhagen heeft criteria (de Kopenhagencriteria) vastgesteld voor lidmaatschap van de EU. Deze zijn destijds opgesteld met het oog op het lidmaatschap van de Oost-Europese landen, maar gelden ook voor Turkije.

Turkije - Europese Unie
Inhoud [verbergen]
1 Hervormingen
2 Tijdslijn Turkije en de Europese Unie
3 Mogelijke toetreding tot de Europese Unie
3.1 Argumenten voor
3.2 Argumenten tegen
3.3 Onder voorwaarden
3.4 Turkse argumenten tegen
4 Huidige status
4.1 Douanewet en Cyprus
4.2 Orhan Pamuk
5 Externe links



[bewerk] Hervormingen
Turkije heeft de afgelopen jaren veel hervormingen doorgevoerd die toetreding mogelijk moeten maken. Zo werd de doodstraf in vredestijd afgeschaft, werden er meer rechten toegekend aan de Koerdische minderheid (waaronder het recht om Koerdisch te spreken), kwam de politie onder strengere controle te staan en werden de vrijheid van meningsuiting en drukpers minder aan banden gelegd.


[bewerk] Tijdslijn Turkije en de Europese Unie
1959 Turkije vraagt het associatielidmaatschap voor de EEG aan
1963 Turkije en de Europese Gemeenschap (EG) sluiten een associatieovereenkomst, waarin staat dat Turkije 'op den duur' lid mag worden van de EG.
1974 Turkse invasie van het noorden van Cyprus.
1980 EG schort na een militaire staatsgreep het associatieverdrag op; dit duurt tot 1988.
1987 Turkije vraagt lidmaatschap EG aan.
1989 EG wijst aanvraag van Turkije af.
1993 EU formuleert de Kopenhagen-criteria voor toelating nieuwe lidstaten.
1996 Douane-unie tussen EU en Turkije treedt in werking.
1999 EU verleent Turkije de status van kandidaat-lid.
2002 EU belooft Turkije eind 2004 de startdatum voor onderhandelingen te geven, die onverwijld zullen beginnen als Turkije voldoet aan de Kopenhagen-criteria.
2004 In mei treden Cyprus - door Turkije niet erkend - en negen andere landen toe tot de EU.
2004 In december kondigt de EU aan dat onderhandelingen met Turkije op 3 oktober 2005 kunnen beginnen.
2005 Op 3 oktober beginnen - na onder andere bezwaar van Oostenrijk - de onderhandelingen.
Niet eerder dan 2015 zal Turkije mogelijk toetreden tot de EU.

[bewerk] Mogelijke toetreding tot de Europese Unie
In de EU is de toetreding van Turkije omstreden. De landen en hun inwoners zijn verdeeld over toetreding.


[bewerk] Argumenten voor
De personen die voor toetreding zijn, voeren de volgende argumenten:

Het is goed voor de verspreiding van democratie en mensenrechten, kernwaarden van de Unie, in Turkije en andere landen.
Toetreding is, gezien het dynamisme van de Turkse economie, goed voor de economische groei van de EU. Turkije heeft de 18e grootste economie van de wereld.
Turkije heeft historisch meer bij Europa gehoord dan bij het Midden-Oosten.
Toetreding tot de EU maakt verhuizen van de inwoners naar en van Turkije makkelijker.
Bij weigering zou Turkije zich wel eens af kunnen keren van Europa en de NAVO en het Kemalisme kunnen wankelen en zich meer als islamitisch of zelfs islamitisch fundamentalistisch land ontwikkelen.
Turkije kan als relatief modern islamitisch land binnen het Midden-Oosten een voortrekkersrol vervullen; het zou aantonen dat de EU niet per se anti-islamitisch is.
Ook in Europa zijn diverse islamitische landen (Bosnië; Albanië, overigens beiden niet lid van de Unie) en de islam is daarmee deel van onze Europese identiteit.
Turkije heeft het 9e grootste leger van de wereld en grootste van heel Europa.
Gunstige ligging op de wereldkaart. Turkije ligt midden in de wereld. Tussen Europa, Midden-Oosten en Azië.
Vele kritische waarnemers merken echter op dat de meeste van deze argumenten (de economische uitgezonderd) eerder intentioneel van aard zijn, dan objectief. Ze vertolken politieke voorkeuren die niet per se door iedereen gedeeld worden. Zo betwisten quasi alle tegenstanders dat het goed zou zijn dat Turken zich gemakkelijker in de EU kunnen vestigen, met name omdat de meesten hun Turkse nationaliteit willen behouden en ook na vestiging in de EU, voorrang blijven geven aan hun loyaliteit ten opzichte van Turkije dan van hun zelfgekozen nieuwe vestigingsland.

Het argument dat Turkije zich, bij weigering vanwege de EU, wel eens zou kunnen afkeren van de democratie en een zelfs islamitisch fundamentalistisch land zou kunnen worden, komt zelfs over als platte chantage en speelt in op angstgevoelens. Daarenboven: democratie is juist goed voor ook de Turkse burgers. De Turkse overheid die met dit argument zwaait zou juist de democratie moeten verdedigen als meerwaarde voor haar eigen burgers.

Ook de mogelijke democratische voortrekkersrol die Turkije als minder religieus georganiseerde of minder autoritaire staat moet het sowieso kunnen spelen, daar moet eventuele toetreding juist géén verschil maken. Immers, democratie moet men uit innerlijke, eigen overtuiging verdedigen, niet omdat men daar 'een prijs' voor moet krijgen. Met dit laatste argument zouden overigens nog véle tientallen andere staten ook een kandidatuur kunnen verdedigen.


[bewerk] Argumenten tegen
De tegenstanders van toetreding hebben verschillende argumenten maar er zijn in feite twee soorten: sommigen vinden dat Turkije nooit bij Europa mag komen en anderen vinden dat Turkije eerst aan bepaalde voorwaarden moet voldoen vooraleer het tot de EU mag toetreden.

Onder degenen die vinden dat Turkije nooit tot de EU mag toetreden, worden deze argumenten aangevoerd:

Turkije ligt hoofdzakelijk in Azië en is daarmee geen Europees land, slechts 13% van Turkije ligt in Europa. Dit argument wordt evenwel deels ontkracht doordat Cyprus, volledig in Azië, al is toegetreden. Ook liggen enkele Griekse eilanden in Azië.
Turkije weigert in sommige opzichten het EVRM te respecteren.
Turkije discrimineert etnische en religieuze minderheden, zoals Koerden, Armeniërs en Alevieten.
Turkije beperkt de vrijheid van meningsuiting. Zo kan iemand die de unitaire visie op de Turkse staat kritisch bespreekt worden vervolgd (zoals met betrekking tot de genocide op de Armeniërs en de Koerdische kwestie).
Turkije is deels geen westers land. Het ondertekende islamitische verklaringen waarin de Koran expliciet als een 'hogere' norm wordt beschouwd dan de mensenrechten zoals vastgelegd in het EVRM.
De Turkse toetreding gaat, omwille van de omvang van het land en de nu nog veel lagere BNP per inwoner, de huidige EU-landen veel geld kosten aan subsidies.
Turkije gedraagt zich naar Armeense mening incorrect tegenover Armenië doordat het vasthoudt aan een economische blokkade tegenover dat land. Turkije doet dit omdat Armenië het Verdrag van Kars niet erkent.
Als groot land krijgt Turkije veel invloed binnen de EU. Turkije zal deze macht kunnen gebruiken om te proberen de voorwaarden die worden gesteld bij toetreding tot de EU ongedaan te maken.
Na de Turkse toetreding worden Syrië, Irak en Iran buurlanden van de EU.
Toetreding tot de EU maakt immigratie van Turken naar Europa makkelijker.
Het leger van Turkije is de enige stabiele factor in het land. Volgens de Europese wetgeving zou het leger niet zo'n grote rol moeten spelen.
Ook deze argumenten zijn veelal intentioneel. De vraag of Turkije al dan niet westers is, is niet zo eenvoudig te beantwoorden. In beide gevallen kan het antwoord op die vraag, gekoppeld aan de kwestie van de toetreding, een selffulfilling prophecy worden. Vele tegenstanders schermen dan weer met de toestand in Turkije vandaag (mensenrechten, economie, minderheden, de mogelijkheid voor overspoeling door Turkse arbeidskrachten en dies meer) om het land voorgoed uit te sluiten, terwijl een eventuele toetreding natuurlijk pas kan na de grondige hervormingen van het land, die ten minste 15 jaar in beslag zullen nemen.


[bewerk] Onder voorwaarden
Wie vindt dat Turkije eerst aan voorwaarden moet voldoen om lid te kunnen worden, motiveert dat met de volgende argumenten:

Turkije moet het volledige 'acquis communautaire' van de EU erkennen én toepassen.
De kwestie Cyprus moet worden opgelost. Cyprus is verdeeld in tweeën en het Grieks sprekende, bij de Europese Unie behorende deel eist het vertrek van de Turkse troepen uit het noordelijke Turks-Cypriotische deel en de hereniging van het land. De hereniging van het land is een voorwaarde voor de Grieks-Cyprioten, maar zij hebben wel de voorwaarden van het allerlaatste VN-plan bij referendum afgewezen (laatste versie die drastisch verschilde van de eerdere VN-compromisvoorstellen die gedurende 30 jaar door Turkije afgewezen werden). De Turks-Cyprioten hebben het laatste VN-plan wel aanvaard en werden daartoe in afwachting van de hereniging middelen uit de EU-begroting toegezegd.
Turkije moet het Koerdisch als officiële taal erkennen en de Koerdische gebieden autonomie verlenen.
Turkije moet de inheemse Arameeërs en hun Aramese taal officieel erkennen, erop toezien dat het bedreigde Aramese erfgoed niet verloren gaat en meewerken aan een toekomst voor de Arameeërs in en rondom Midyat (d.w.z. in Tur 'Abdin, hun eeuwenoude hartland in Zuidoost-Turkije waaruit ze gevlucht zijn en dat thans door Koerden bewoond wordt).
Turkije moet economisch groeien en m.n. in het zuidoosten van het land investeren.
Turkije moet de Ottomaanse genocide tegen de Armeense, Griekse en Aramese christenen erkennen.

[bewerk] Turkse argumenten tegen
Ook in Turkije zelf is de toetreding, vooral sinds sommige Europese landen zich er fel tegen manifesteren, niet door iedereen gewenst.

Panturkisten willen niet dat Turkije lid wordt van de Europese Unie, omdat Turkije volgens hen moet steven naar een Turkse Unie.
Sommige islamieten willen niet dat Turkije toetreedt tot de Europese Unie, omdat die volgens hen een puur christelijke club is. De meesten van hen zijn echter voorstander van toetreding omdat zij denken meer rechten te krijgen door de Europese wetgeving.
Veel Turken voelen zich beledigd en niet serieus genomen door de negatieve houding van sommige lidstaten tegenover eventuele Turkse toetreding.

[bewerk] Huidige status
De Europese Raad besloot 17 december 2004 dat de onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de EU 3 oktober 2005 beginnen.

De premier van Turkije, Recep Erdoğan, en de EU zijn het erover eens dat het zeker tot 2020 kan duren voordat Turkije als volwaardig lid wordt toegelaten.

Na zijn verkiezingsoverwinning in mei 2007 maakte de Franse president Sarkozy werk van het zoeken van steun voor de oprichting van de Mediterrane Unie, die de bestaande akkoorden tussen de Europese Unie en andere landen rond de Middellandse Zee zou vervangen en verdiepen en een eventueel alternatief zou kunnen zijn voor de toetreding van Turkije tot de EU. Turkije reageerde hierop sterk verontwaardigd.


[bewerk] Douanewet en Cyprus
Op 29 juli 2005 heeft Turkije een nieuw verdrag inzake de Douane-unie met de EU ondertekend waarmee het verdrag met de tien nieuwe lidstaten van de EU (onder andere de Cypriotische Republiek) breder is geworden. Turkije erkent de Cypriotische Republiek echter nog steeds niet formeel en zoekt naar mogelijkheden onder de VN een oplossing te vinden voor het conflict op het eiland. Kofi Annan had een plan gemaakt dat, als beide groepen het er mee eens waren, voor hereniging zou zorgen. Cyprus zou dan in zijn geheel toetreden tot de EU. De Turkse bevolking stemde massaal voor het plan, maar meer dan 70% van de Griekse bevolking stemde tegen het Annanplan, wat er voor zorgde dat enkel Grieks-Cyprus toe trad tot de EU. De EU besloot hierop de handelsblokkade van Noord-Cyprus op te heffen, omdat het land anders in isolement zou verblijven, terwijl het vooruitzicht van toetreding tot de EU al was gegeven. Echter heeft de EU dit besluit, hoewel later nogmaals genomen, nooit in praktijk gebracht. In deze context weigert Turkije de door haar in 2005 ondertekende verdragsaanvullingen op de douane-unie ten volle te respecteren, met name met betrekking tot Cypriotische vliegtuigen en schepen die Turkije, in tegenstelling tot de door haar ondertekende verdragen, niet tot haar havens wil toelaten. Turkije stelt als eis dat de Europese Unie de handel met Noord-Cyprus hervat, zoals de Europese Unie eerder heeft toegezegd.


[bewerk] Orhan Pamuk
Oktober 2005: De vervolging van auteur Orhan Pamuk vanwege uitspraken van hem in een interview omtrent de Ottomaanse (Armeense) genocide op de Armeense, Griekse en Aramese christenen in 1915 zet de pas begonnen onderhandelingen onder druk. Staatssecretaris Nicolaï zegt dat bij een veroordeling die onderhandelingen niet ongestoord voort kunnen gaan. Op 22 januari 2006 werd bekend dat de Turkse justitie af ziet van vervolging. In 2006 is aan Pamuk de Nobelprijs voor de Literatuur toegekend.