San Francisco

San Francisco, populaire afkorting Frisco, liggend aan de westkust van de Verenigde Staten, is na Los Angeles, San Diego, en San José de vierde stad van Californië. De stad, die 744.230 inwoners telt, ligt op een landtong die de Stille Oceaan scheidt van de Baai van San Francisco. De agglomeratie waarin San Francisco ligt, bestaat uit de steden San José, San Francisco, Oakland en Berkeley, die alle rond de Baai van San Francisco liggen. Met ruim 7 miljoen inwoners is het de op vier na grootste agglomeratie in de Verenigde Staten, alleen New York, Los Angeles, Chicago en Washington D.C.-Baltimore zijn groter. Kenmerkend aan San Francisco zijn haar heuvels. De stad is gebouwd op niet minder dan 43 heuvels. De bekendste symbolen van de stad zijn de Golden Gate Bridge, Alcatraz, de Transamerica Pyramid en de kabeltrams. Ook de homowijk Castro geniet internationale bekendheid.

Inhoud [verbergen]
1 Geschiedenis
1.1 Aardbeving
2 Klimaat
3 Demografie
4 Wetenswaardigheden
5 Bezienswaardigheden
6 Trams
7 Cultuur
7.1 Televisie
7.2 In San Francisco opgenomen films
7.2.1 Films over Alcatraz
7.3 Muziek
7.3.1 Liedjes over San Francisco
7.4 Musea in San Francisco
7.4.1 Het Exploratorium
7.4.2 California Academy of Sciences
7.4.3 Museum van Aziatische kunst
7.5 Universiteiten en Hogescholen
8 De regio van San Francisco
9 Bekende personen
10 Partnersteden
11 Fotogalerij
12 Plaatsen in de nabije omgeving
13 Noot
14 Externe links



[bewerk] Geschiedenis
10.000 à 20.000 vC.: De Bay Area werd bewoond door een indianenstam, later de Ohlone genoemd.
1542: Juan Rodriguez Cabrillo zeilde langs de kust nabij San Francisco en ontdekte de Farallonen (op 16 november). In 1575 strandde Sebastian Rodriguez Cermeno in Drake's Bay en eiste het land voor Spanje. Hij noemde het Puerto de San Francisco (Haven van de H. Franciscus). Later, in 1579, strandde ook Sir Francis Drake in die naar hem genoemde baai. Hij eiste het land op voor Engeland en noemde het Nova Albion.
1769: Pioniers, waaronder Jose Francisco Ortega, van een Spaanse expeditie geleid door ene Don Gaspar de Portola ontdekten de Golden Gate (op 2 november).
1776: Een andere Spaanse expeditie, geleid door Juan Bautista de Anza bereikte de Presidio (op 27 maart van dat jaar). De Verenigde Staten van Amerika verklaarden hun onafhankelijkheid van Groot-Brittannië (4 juli, tevens de nationale feestdag. De Missie van San Francisco de Asis werd officieel ingewijd op 9 oktober.
1846: Toen de Mexicaans-Amerikaanse Oorlog begon, namen de Verenigde Staten een deel van Californië in, waaronder San Francisco. In dat dat jaar werd Yerba Buena (gesticht in 1835) hernoemd in San Francisco.
1915: het Universeel Esperantocongres vond plaats.

[bewerk] Aardbeving

Schade na de aardbeving van 1906 in San Francisco. Zie Aardbeving van San Francisco voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De stad ligt op de San Andreas-breuk, oorzaak van regelmatige (kleine en grote) aardbevingen. Op 18 april 1906 richtte een zware aardbeving grote schade aan in San Francisco. De meest algemeen geaccepteerde schatting van de magnitude van deze beving is 7,8 op de schaal van Richter. Andere schattingen variëren tussen 7,7 en 8,3. [1] Er waren 3000 doden. De meeste schade werd echter aangericht door de grote brand die na de beving ontstond. Honderd jaar later, op 18 april 2006, werd dit feit herdacht.

In 1989 werd de stad opnieuw door een grote aardbeving getroffen (circa 60 slachtoffers). De kans dat een dergelijke ramp de stad opnieuw treft blijft groot. Het kan nog vele jaren duren, maar een verwoestende aardbeving kan iedere dag toeslaan. Veel gebouwen zijn 'bevingsproof' gemaakt, maar desondanks kan een aardbeving nog steeds grote gevolgen hebben. Sinds de 'Katrina-Ramp' in New Orleans in 2005 is Amerika nog eens geconfronteerd met de gevolgen van een natuurramp voor een grote 21e-eeuwse stad.


[bewerk] Klimaat
In januari is de gemiddelde temperatuur 10,6 °C, in juli is dat 15,1 °C. Jaarlijks valt er gemiddeld 500,6 mm neerslag (gegevens op basis van de meetperiode 1961-1990). San Francisco is vaak gehuld in een wazige mist. Deze mist is er mede voor verantwoordelijk dat de zomers in San Francisco uitermate koel zijn; de schrijver Mark Twain heeft ooit beweerd dat 'de koudste winter die hij ooit meegemaakt had, een zomer in San Francisco' was. De mist ontstaat doordat in het binnenland (Arizona, Nevada, Utah en dergelijke) de temperatuur in de zomer hoog oploopt. De warme lucht die hierdoor opstijgt wordt aangevuld door lucht vanaf zee - beter gezegd; vanaf de Grote Oceaan. Deze lucht is vanzelfsprekend veel kouder. De wisselwerking tussen koude en warme lucht zorgt onder andere voor mist en neerslag.


[bewerk] Demografie
In 1990 woonden er 723.959 mensen in San Francisco, in 2000 steeg dat aantal tot 776.773. Sindsdien daalt de populatie. In 2004 woonden er in San Francisco nog maar 744.000 mensen en in 2005 waren het er 739.426.

In de totale agglomeratie San Francisco Bay Area leven er meer dan 7 miljoen mensen (2004). San Francisco is onderverdeeld in tien districten en ongeveer 100 wijken.

Van de bevolking is 13,7 % ouder dan 65 jaar en bestaat voor 38,6 % uit eenpersoonshuishoudens. De werkloosheid bedraagt 2,8 % (cijfers volkstelling 2000).

De bevolking bestaat uit:

49,60 % blanken
30,84 % Aziatisch
7,79 % Afro-Amerikaans
0,49 % van de eilanden in de Stille Oceaan
0,45 % Indianen (Native Americans)
6,48 % andere rassen
In totaal zijn van al deze mensen 14,10 % Hispanic of Latino. In San Francisco zijn de grootste etnische groepen Chinezen (19,60 %), Ieren (8,80 %), Duitsers (7,70 %) en Engelsen (6,10 %). De stad heeft het grootste percentage Aziatische Amerikanen van het hele vasteland van de VS.


[bewerk] Wetenswaardigheden
San Francisco is de stad waar de "jeans" werd geboren.
San Francisco wordt gezien als een paradijs voor homoseksuelen van de Verenigde Staten, omdat het een relatief homo-tolerante stad is. In de jaren '60 van de 20e eeuw werd de stad gezien als hippiehoofdstad van de wereld.

[bewerk] Bezienswaardigheden

De skyline van San FranciscoGebouwd op niet minder dan 43 heuvels, biedt deze stad talrijke bezienswaardigheden.

Golden Gate-brug, een hangbrug, is een prachtig staaltje constructie dat het schiereiland waarop San Francisco ligt met het noorden verbindt. De brug is hoog genoeg om de grote zeeschepen de haven van San Francisco zonder problemen te laten bereiken.
Fisherman's Wharf
Union Square
Alamo Square met de beroemde "Painted Ladies".
Chinatown San Francisco
San Francisco huisvest het op een na grootste Chinatown van Noord-Amerika. Dezer dagen geldt de rijkelijk versierde wijk als een van de topattracties van de stad.

De sinistere gevangenis op het eiland Alcatraz
Alcatraz was vroeger een bijzonder beveiligde gevangenis op een eiland voor de kust van San Francisco waar de grootste misdadigers werden opgesloten, en waar, naar men zegt, nooit iemand levend is ontsnapt. Drie gevangenen hebben het gepresteerd te ontsnappen. Of zij levend het vasteland hebben weten te bereiken is onbekend; volgens de autoriteiten zijn ze verdronken. Sluitend bewijs hiervoor is echter nooit gevonden. Na deze gebeurtenis is de gevangenis gesloten. De film Escape from Alcatraz gaat over deze gebeurtenis. Het eiland is nu een drukbezocht museum. Één van de bekendste gevangenen van het eiland was Al Capone.


[bewerk] Trams

Cable carDe heuvels in San Francisco zijn te steil om er een normale tram te laten rijden. Daarom rijden er 'cable cars' die zich 'vastgrijpen' aan kabels die door een sleuf tussen de rails onder de grond bewegen. In de vlakke straten rijden ook 'normale' trams, deels van het type PCC-car.


[bewerk] Cultuur

Victoriaans huis in San FranciscoIn de jaren zestig heeft de stad zich universeel ontwikkeld tot een stad waar onderwerpen als drugs en seks niet worden ontweken... Dat is terug te zien in het werk van Armistead Maupin in een dagelijkse rubriek uit de krant 'The San Francisco Chronicle'. De agglomeratie is de bakermat van bewegingen als Beatnik en de Hippies. Het rookbeleid in openbare ruimtes is erg streng. In 2005 werd roken zelfs verboden in parken.

De banden van San Francisco met Azië zijn belangrijk om de stad te kunnen begrijpen: de Chinese gemeenschap is een van de grootste van Noord-Amerika; San Francisco heeft de op een na grootste Chinese wijk van de Verenigde Staten, na New York. De stad heeft een zusterverband met Sjanghai en heeft banden met de Aziatische cultuur ontwikkeld; het Museum van de Aziatische Kunst en de Japanse Tuin vallen onder de meest interessante van het Westen. In 1975 trok een tijdelijke expositie in San Francisco van Chinese archeologische vondsten 800.000 bezoekers in twee maanden.


[bewerk] Televisie

San Francisco vanuit de luchtTelevisieseries die zich afspelen in San Francisco:

The Adventures of Brisco County, Jr.
Too Close for Comfort
Charmed
Tales of the City
Dharma & Greg
Full House
Ironside
Jackie Chan Adventures
Kindred: The Embraced
Monk
Nash Bridges
Poltergeist: The Legacy
Presidio Med
The Streets of San Francisco
Sliders
Suddenly Susan
Party of Five
MythBusters
Journeyman

[bewerk] In San Francisco opgenomen films

Golden Gate Bridge"Bullitt", 1968, van Peter Yates, met Steve McQueen, Jacqueline Bisset, Robert Vaughn en Robert Duvall
The Net (gedeeltelijk), 1995, van Irvin Winkler met Sandra Bullock
Mrs. Doubtfire, 1993, van Chris Columbus met Robin Williams, Sally Field en Pierce Brosnan
San Francisco, 1936, van W.S. Van Dyke met Clark Gable, Jeanette MacDonald, Spencer Tracy
Vertigo, 1958, van Alfred Hitchcock, met onder meer de Coit Tower, de Golden Gate Bridge en het Legion of Honor-museum
Sister Act, 1992, van Emile Ardolino met Whoopi Goldberg, Bill Nunn en Maggie Smith
Sister Act 2, 1993, van Bill Duke met Whoopi Goldberg, James Coburn en Maggie Smith
Copycat, 1995, van Jon Amiel
Metro, 1998, met Eddie Murphy
Dirty Harry, 1971, van Don Siegel met Clint Eastwood. De sequels spelen zich eveneens af in San Francisco
The Presidio, 1988, met Meg Ryan en Sean Connery
Basic Instinct, 1992, van Paul Verhoeven, met Michael Douglas en Sharon Stone
The Princess Diaries, 2001, van Garry Marshall met Julie Andrews en Anne Hathaway
A View to A Kill, 1985, van John Glen met Roger Moore en Christopher Walken
The Game, 1997, van David Fincher met Michael Douglas en Sean Penn
The Towering Inferno, 1974, met Steve McQueen en Paul Newman
Sweet November, 2001, van Pat O'Connor met Keanu Reeves en Charlize Theron
The Graduate, 1967, van Walt Nichols met Anne Bancroft en Dustin Hoffman
The Birds, 1963, van Alfred Hitchcock met Rod Taylor en Suzanne Pleshette
Psycho, 1960, van Alfred Hitchcock met Janet Leigh en Anthony Perkins
The Maltese Falcon, 1941, van John Huston met Humphrey Bogart en Peter Lorre
The Voyage Home, 1986, van Leonard Nimoy, met William Shatner, Leonard Nimoy, DeForest Kelley, James Doohan e.a., 4e speelfilm uit de Star Trek reeks
The Invisible Circus (gedeeltelijk), 2001, van Adam Brooks, met Jordana Brewster, Christopher Eccleston en Cameron Diaz.
Hulk (gedeeltelijk), 2003, van Ang Lee, met Eric Bana, Jennifer Connelly, Sam Elliot en Nick Nolte.
Some Kind Of Monster, 2004, van Joe Berlinger en Bruce Sinofsky, met James Hetfield, Lars Ulrich, Kirk Hammett en Robert Trujillo, de docu toont het vallen en heropstaan van de metalband Metallica voor, tijdens en na de opnames van hun album St. Anger.
The Pursuit of Happyness (2006) van Gabriele Muccino met Will Smith.
Zodiac (2007) van David Fincher met Jake Gyllenhaal en Robert Downey Jr..
Milk (2008) van Gus Van Sant met Sean Penn.

[bewerk] Films over Alcatraz
De gevangenis van Alcatraz, die in de baai van San Francisco ligt heeft meerdere filmmakers geïnspireerd. De meest bekende films waarin de gevangenis voorkomt, zijn:

Birdman of Alcatraz, 1962, van [[ John Frankenheimer]], met Burt Lancaster is een gedramatiseerd verhaal over het leven van Robert Stroud, een gevangene ook wel bekend als "Birdman of Alcatraz", vanwege zijn leven met vogels
Escape from Alcatraz, 1979, van Don Siegel, met Clint Eastwood gebaseerd op de ontsnapping van 1962
Point Blank, 1967, van John Boorman, met Lee Marvin en Angie Dickinson. Dit was de eerste film die op locatie gefilmd werd na de sluiting van de gevangenis in 1963.
Murder In The First, 1995, met Christian Slater, Kevin Bacon en Gary Oldman vertelt het verhaal over de marteling van een gevangene
The Rock, 1996, van Michael Bay, waarin het verhaal zich om beurten afspeelt in San Francisco en op het eiland van de gevangenis van Alcatraz

[bewerk] Muziek
Het San Francisco Jazz Festival vindt sinds 1982 plaats in de herfst.


[bewerk] Liedjes over San Francisco

San Francisco, gezien vanaf Twin PeaksVillage People, San Francisco
The White Stripes, San Francisco
Dean Martin, I left my heart in San Francisco
Julie London, I left my heart in San Francisco
Roger Williams, I left my heart in San Francisco
Scott McKenzie, San Francisco
The Flowerpot Men, Let's go to San Francisco
Frank Sinatra, I left my heart in San Francisco
Hello Saferide, San Francisco
Bee Gees, San Francisco
Bill Cosby, Drive in San Francisco
Johnny Hallyday, San Francisco
Paul McCartney, San Francisco Bay Blues
Maxime Le Forestier, San Francisco
Henry Mancini, Streets of San Francisco
The Animals, San Franciscan nights
Otis Redding, (Sittin' on) The dock of the Bay
Stereophonics, Have a nice day
Arctic Monkeys, Fakes tales of San Francisco
Global Deejays, The Sound of San Francisco
The Mamas and the Papas, If You're Going to San Francisco
Eric Clapton, San Francisco Bay Blues



[bewerk] Musea in San Francisco
Het rijke culturele leven heeft San Francisco onder andere te danken aan haar musea:

Fine Arts Museums of San Francisco, waaronder twee musea vallen:
M.H. de Young Memorial Museum
California Palace of the Legion of Honor
San Francisco Museum of Modern Art
Andere musea:

Het Exploratorium
[bewerk] Het Exploratorium
Zie Exploratorium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Dit is een museum met het thema wetenschap, het is gevestigd in het Palace of Fine Arts, een gebouw uit 1915, dat werd gebouwd voor een internationale expositie. De bouwstijl is die van een oude Romeinse koepel.


[bewerk] California Academy of Sciences
De California Academy of Sciences bevindt zich op 875, Howard Street. Hier vinden exposities plaats en zijn een groot aquarium (STEINHART AQUARIUM) en een natuurhistorisch museum te vinden.


[bewerk] Museum van Aziatische kunst
Dit museum bevindt zich in het civic center, in een gebouw dat in gebruik werd genomen in 1966. Het museum herbergt ongeveer 15.000 voorwerpen uit Azië. Het grootste deel van de collectie is afkomstig van de miljonair Avery Brundage, die stierf in 1975. In 1989 werd een afdeling met Koreaanse kunst toegevoegd aan de collectie. Vanaf 20 maart 2003, na een grondige renovatie onder leiding van de Italiaanse architect Gae Aulenti, biedt het museum zijn collectie aan in een nieuw kader.


[bewerk] Universiteiten en Hogescholen

Lombard StreetOpenbare universiteiten:
Universiteit van Californië - San Francisco, (University of California, San Francisco)
City College of San Francisco
San Francisco State University
University of California, Hastings College of the Law
Privé-universiteiten:
Academy of Art University
Alliant International University
Art Institute of California - San Francisco
Arthur A. Dugoni School of Dentistry
California College of the Arts
California Institute of Integral Studies
DeVry University
The Fashion Institute of Design and Merchandising (FIDM)
Golden Gate University
Heald College
New College of California
San Francisco Art Institute
San Francisco Conservatory of Music
San Francisco School of Digital Filmmaking
The University of the Pacific
University of San Francisco
Wharton School of the University of Pennsylvania
N.B.: de Universiteit van Californië te Berkeley en de Stanford-universiteit liggen ook in de agglomeratie bij San Francisco.


[bewerk] De regio van San Francisco

Baai en agglomeratie San FranciscoIn een straal van 50 km rondom San Francisco ligt de regio van de baai San Francisco, waar de agglomeratie van San Francisco (7 miljoen inwoners) ligt en verschillende natuurgebieden:
Muir Woods National Monument
Point Reyes National Seashore
De belangrijkste steden van de agglomeratie rondom San Francisco zijn: Berkeley, Oakland, Palo Alto, San José en de Silicon Valley.

[bewerk] Bekende personen

De Victoriaanse Bouwstijl in San Francisco Zie Lijst van San Franciscanen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Geboren in San Francisco:

Robert Frost, dichter (1874)
Jack London (1876)
Isadora Duncan, danseres (1878)
Caspar Weinberger (1917)
Clint Eastwood (1930)
Gary Snyder, dichter (1930)
John Young, astronaut (1930)
Bill Bixby, acteur (1934)
Stephen Breyer, Rechter van het Supreme Court van de VS (1938)
Natalie Wood, actrice (1938)
Bruce Lee, acteur (1940)
Jerry Garcia, (1942) musicus
O. J. Simpson (~1946)
Danny Glover (1947)
Sean Penn (1960)
Rob Schneider, acteur (1963)
Courtney Love (1964)
Courtney Thorne-Smith (1967)
Lisa Bonet, actrice (1967)
Aisha Tyler, actrice (1975)
Caspar Weinberger, minister van Defensie van de VS
Robert McNamara, minister van Defensie van de VS

Golden Gate bridgeWoonachtig in San Francisco (elders geboren):

Wilhelm Hillebrand, arts en botanicus
M.C. Hammer
George Hearst
Jack Kerouac
Danielle Steele
Robert Louis Stevenson, van 1879 tot 1880
Mark Twain
Lemony Snicket
Robin Williams, Acteur
Amy Tan, romanschrijfster
Whoopi Goldberg, Actrice
Carlos Santana, (1947) Gitarist
Tracy Chapman, componist, zangeres
Bobby McFerrin, componist, zanger
Boz Scaggs, Componist, musicus
Joe Montana, American football speler
Carol Channing, Actrice
Allen Ginsberg, Dichter
Francis Ford Coppola, Regisseur
Bob Kaufman, Dichter
Barry Bonds, Atleet
Adam Savage presentator
Jamie Hyneman presentator, eigenaar M5 Industries

[bewerk] Partnersteden
Seoel (Zuid-Korea), sinds 1976
Sjanghai (China)
Taipei (Taiwan)
Osaka (Japan)
Ho-Chi-Minh-Stadt (Vietnam)
Manilla (Fillipijnen)
Parijs (Frankrijk)
Thessaloniki (Griekenland)
Sydney (Australië)
Haifa (Israël)
Zúrich (Zwitserland)

[bewerk] Fotogalerij
Alcatraz
Openbaar vervoer op de heuvels
Golden Gate bridge
Golden Gate Bridge

Museum voor moderne kunst
San Francisco vanuit de lucht
De luchthaven van San Francisco in de nacht
De luchthaven van San Francisco

Transamerica Pyramid
ingang naar china town
de voormalige hippiebuurt Haight Ashbury



[bewerk] Plaatsen in de nabije omgeving
De onderstaande figuur toont nabijgelegen plaatsen in een straal van 16 km rond San Francisco.

San Francisco Alameda (16 km) Belvedere (13 km) Brisbane (9 km) Broadmoor (8 km) Colma (9 km) Daly City (8 km) Emeryville (16 km) Pacifica (16 km) San Bruno (15 km) Sausalito (12 km) South San Francisco (12 km) Strawberry (16 km) Tiburon (15 km)


[bewerk] Noot
^ 1906 Earthquake: What was the magnitude? USGS Earthquake Hazards Program - Northern California, Accessed September 3, 2006