Zyklon B

Zyklon B was de handelsnaam van een pesticide die uiteindelijk door Nazi-Duitsland gebruikt werd in een aantal gaskamers tijdens de holocaust. De naam is afgeleid van het Duitse woord voor cycloon (tropische wervelstorm).

De substantie bestond uit pellets of schijfjes houtpulp of diatomeeënaarde die geïmpregneerd waren met blauwzuur, een stabilisator en een waarschuwende geurstof. Blauwzuur (waterstof cyanide (HCN)) is namelijk een zeer vluchtige vloeistof met een kookpunt van 25,7°C. Het ruikt wel enigszins, maar niet sterk genoeg om erop te kunnen vertrouwen dat het geroken wordt voor het fataal is. De pellets gaven, zodra ze aan de open lucht blootgesteld werden, het waterstofcyanide (blauwzuur) af als damp. Blauwzuur verdampt ongeveer even gemakkelijk als ether. De functie van de korrels bestond eruit het gif hanteerbaar en makkelijker doseerbaar te maken. Het was voor de oorlog al jaren leverbaar als bestrijdingsmiddel, te gebruiken tegen veel soorten ongedierte in woningen en werd toegepast door de woning zo luchtdicht mogelijk af te sluiten en dan het product in iedere kamer te verspreiden waarna het personeel (dat gasmaskers droeg) de woning zo snel mogelijk verliet.

Inhoud [verbergen]
1 Symptomen
2 Gebruik op mensen
3 Bronnen
4 Bronnen, noten en/of referenties



[bewerk] Symptomen
Slachtoffers van dit gas voelen in eerste instantie niets. Blauwzuur blokkeert de ademhalingsketen in de cel waardoor het metabolisme in enkele minuten stopt. Het effect treedt dus bij grote doses zo snel op dat mensen vaak nauwelijks de kans hebben om symptomen te ontwikkelen, maar zwaktegevoel, misselijkheid en braken komen bij iets langzamer optredende vergiftigingen wel voor.


[bewerk] Gebruik op mensen
Het pesticide werd door de Nazi's gebruikt in de gaskamers van de holocaust in de vernietigingskampen Auschwitz Birkenau en Majdanek.

Initieel werd Zyklon B in de concentratiekampen gebruikt voor ontluizen, ter bestrijding van tyfus. In september 1941 werden in Auschwitz I de eerste experimenten uitgevoerd met het doden van mensen met behulp van het vergif. Zyklon B werd daarvoor geleverd door de Duitse bedrijven Degesch (Deutsche Gesellschaft für Schädlingsbekämpfung GmbH) en Tesch & Stabenow, onder licentie van octrooihouder IG Farben. Volgens de Duitse wet moest aan Zyklon B een waarschuwende geurstof worden toegevoegd, maar de Nazi's bevalen Degesch, in strijd met deze wet, Zyklon B te produceren zonder de waarschuwingsstof.

Na de oorlog werden twee directeuren van Tesch door een Brits oorlogstribunaal berecht en geëxecuteerd voor hun aandeel in het leveren van de stof. Zyklon B werd in eerste instantie ontwikkeld in de jaren 1920 door Fritz Haber, een Duitse voormalige jood die in 1934 moest emigreren omdat hij het nationaalsocialistische gedachtegoed niet wilde steunen.

Gebruik van het woord Zyklon is nog altijd een bron van woede voor sommige Joodse groeperingen. In 2002 moesten zowel Bosch Siemens Hausgeräte als Umbro pogingen laten varen om de term als handelsmerk te gebruiken voor hun producten.

De reden achter de naam Zyklon B is onduidelijk. Er bestond al een middel Zyklon A. Zyklon A was ook een pesticide met methyl cyanoformaat als werkzame component in tegenstelling tot Zyklon B dat blauwzuur als werkzame component had. Het lijkt waarschijnlijk dat overeenkomstige naamgeving slaat op de effectiviteit in de bestrijding van ongedierte (denk aan het schoonmaakmiddel dat als een 'witte tornado' door het huis vliegt). Productie van methyl cyanoformaat werd onder het Verdrag van Versailles verboden omdat het kon dienen als een reagens bij de productie van strijdgassen.